Yüzyılı Anlamak Evrensel Bir Tarih Yorumu

Büyük Ingiliz tarihçi Eric Hobsbawm'in 20. yüzyila “kisa” demesinin nedeni,
ona çok sey sigmasi ve çok hizli geçmesiydi. Dan Diner'in bu çok yanki
uyandiran kitabinda yaptigi, filmi geriye sarmak ve en tehlikeli sahneleri
agir çekimde oynatmak... Onun mesafeli bakisi, zaten bildigimizi
varsaydigimiz olaylari baska bir gözle görmemizi sagliyor. Sogukkanliligin
provokasyonu diyebilirdik, onun üslubuna!
Dan Diner'in odaginda, 20. yüzyilin ilk yarisinin olaylari var. Zira bu yari
yüzyilin felaketleri, çagin günümüze dek uzanan bilincine damgasini
vurmustur ona göre. Iki dünya savasini da, “dünya iç savasi” hükmünde
gö-rüyor. 20. yüzyili düalizmlerin gerilimi belirlemistir: Özgürlük ve
Esitlik, Kapitalizm ve Komünizm, Dogu ve Bati... Fakat Diner, bu iki kutuplu
çatismalarin aslinda baska çeliskilerin tercümesi niteligi tasidigi
durumlara da dikkat kesilir.
Avrupa'yi dogusundan bakarak gözlüyor bu kitapta Dan Diner ve analitik
bakisiyla 20. yüzyilin siyasi tarihini bastan asagi tariyor: Birinci Dünya
Savasi'nin yikimlari, ulus-devletlerin olusum dinamigi, ABD'nin bir dünya
gücü olarak belirisi, Ermenilerin Büyük Felaketi, Küçük Asya Rus Devrimi,
iki dünya savasi arasi dönemin çalkantilari ve gergin istikrarsizligi,
Ingiltere ve Fransa'nin fasizmden “siyrilmasini” saglayan siyasal kültür,
nasyonalsosyalizmin dehset verici “basari hikâyesi”, baska bir çalismasinda
“medeniyet kirilmasi” diyecegi Yahudi Soykirimi, Ikinci Dünya Savasi ve
sömürgeciligin sonu, onyillar süren Soguk Savas, Avrupa'nin uzlasma ve
barisma deneyimi...
Diner, bu çalismasiyla elestirmenlerden “çaga isabetli teshis koyan yazar”
övgüsünü almisti. Tarih okumayi sevenlere de, siyasetbilimcilere ve siyaset
felsefesiyle mesgul olanlara da hitap eden bir kitap.