Valilik

Devletler, merkezî yönetimle etkin kontrol sağlayamadıkları topraklarda hiyerarşik alt birimler oluşturmuşlardır. Bu örgütlenme, zaman ve coğrafyaya göre farklılık göstermiştir. Üniter devletlerde merkezin taşra üzerindeki kontrolü esasken, federasyonlarda yerel yönetimlere geniş yetkiler tanınmıştır. Benzer şekilde, Osmanlı Devleti de genişleyen topraklarını yönetmek için merkez-taşra ilişkilerini düzenlemiş ve önceki devletlerin sistemlerinden yararlanarak idari, iktisadi ve askerî kurumlar tesis etmiştir. Sosyal ve ekonomik şartların el verdiği ölçüde merkezden yönetim anlayışını ülkede hâkim kılmaya çalışan klasik Osmanlı taşra idaresinde, merkezin gücünü merkez dışında temsil edecek beylerbeylik/eyalet adlı birimler teşkil edilip başlarına yüksek rütbeli beylerbeyi/valiler tayin edilmiş, bunlar da idari, askerî ve hukuki fonksiyonlara sahip daha küçük alt birimlere ayrılmıştır.
Tanzimat dönemine kadar geleneksel yapısını büyük ölçüde koruyan bu taşra birimleri, Osmanlı'nın yenileşme hareketleri kapsamında revizyona tabi tutulmuş, önce 1840'ta ve ardından 1842'de yapılan idari düzenlemelerle modern bir yapılanma sürecine girmiştir. Nihayet, 1864 yılından itibaren yayımlanan kanunlarla birlikte üniter devletin merkezden yönetim ve denetim telakkisiyle hayata geçirilen ve vilayet, sancak, kaza, nahiye ve köy/mahalle birimlerinden oluşan yönetim sistemi, gelişerek Türkiye Cumhuriyeti'nin taşra yönetiminin esasını oluşturmuştur. Osmanlı'nın merkeziyetçi yönetim anlayışını devam ettiren taşra idaresinin Cumhuriyet'e uzanan serüvenini mevzuat ve uygulamalar üzerinden ele alan bu kitap, günümüzün il yönetimini bütün organlarıyla birlikte öğrenmek isteyenlerin istifade edebileceği kapsamlı bir çalışmadır.