Metatarih

20 ve 21. yu¨zyıla damgasını vuran “metatarih” savıyla gu¨nu¨mu¨z tarihçiliğine yön veren ve tarihçilikte linguistic turn olarak bilinen dilsel dönemeçin nu¨vesini atan Hayden White, senelerce ders kitabı olarak okutulan bu kitabında on dokuzuncu yu¨zyılın tarihsel bilinç biçimlerini çözu¨mlu¨yor. Modern tarihyazımı ekollerine nu¨fuz edip edebî teknikleri kullanarak çok yönlu¨ bir tarihyazımı anlayışının yolunu açan ve yayımlandığı 1973 yılından bu yana tarihyazımının doğasını anlamak için temel kaynaklardan biri addedilen Metatarih'te White, tarihî metinlerin arkasında devasa bir yapısal muhteva olduğunu savunuyor. “Metatarihsel unsur”u teşkil eden bu örtu¨lu¨ poetik ve linguistik içeriğin yetkin bir tarihsel anlatı için gereken kipler ile oluşturulduğunu örneklerle açıklıyor.
Buna göre bir tarihyazımı su¨reci, tarihsel belgede yer alan olaylar silsilesinden (vakayinamelerden) hareket ederek bir anlatı kurmak için çeşitli teknikler içerir ve kurulan bu anlatı ile olayların tarihsel du¨zlemi arasında bir bağlantı kurulur. Bu tarihsel su¨recin canlandırılması için de belirli bir linguistik şablon uygulanır. Bu su¨reçte tarihçinin çalışmasını metafor, kapsamlama, metonimi ve ironiden oluşan dört temel poetik kipe dayalı kurallar bu¨tu¨nu¨ belirler. Bu bu¨tu¨n; argu¨mantatif, sahneleme ve ideolojik içerim du¨zeylerinde farklı tarihyazımı stratejilerine bağlanabilir.
Metatarih, tarih disiplinini “olgusal hakikat” statu¨su¨nden çıkarıp anlatıyı tarihselliğin özu¨ olarak ele alıyor, bunu yaparken de yöntem kullanımını sırasıyla Hegel, Michelet, Ranke, Tocqueville; Marx, Burckhardt, Nietzsche ve Croce gibi tarihçiler ve tarih felsefecileri özelinde inceliyor.