Kitabü'l-Haraç

Tercu¨mesini sunduğumuz bu kitap, isminden de anlaşılacağı u¨zere bir vergi kitabı olması gerekir. Zira “haraç” bilhassa gayrimu¨slimlerden alınan verginin adıdır. Fakat kitabın muhtevası tetkik edildiği zaman göru¨lecektir ki Kitâbu¨'l-Harâç, u¨nlu¨ Abbasî Halifesi Hârûnu¨rreşîd devrine kadar gelen İslam devletinin iktisadını ve maliyesini içine almaktadır. Kitapta hemen hemen bu¨tu¨n iktisadi konulara temas edilmiştir. Devlet gelirleri, beytu¨lmal (hazine), devlet masrafları, harcamaların nasıl yapılacağı, vergi mevzusu ve çeşitleri, vergi adaleti, millî gelirin adil bir şekilde bölu¨şu¨mu¨, vergilerin tahsil şekilleri, vergi mu¨kellefi ile devlet arasındaki mu¨nasebetler, amme hizmetleri ve hukukuna dair bazı meseleler, sosyal gu¨venlik ve sosyal dayanışma, iktisat politikası, para birimleri, enflasyon, devalu¨asyon, fiyat istikrarı gibi bugu¨n daha fazla açıklığa kavuşmuş olan konular, o devrin ihtiyaçları ve ilmî anlayışına göre işlenmiştir. İktisadi ve mali meselelerin ana hatları çizilmiş ve esas prensipleri vazedilmiştir.