İbn Miskeveyh ve Ezeli Hikmet

İslâm'ın klasik çağında neşvünema bulmuş olan hâlidî hikmet tasavvuru son yüzyılda "philosophia perennis" öğretisi ile sistematize edilmiştir, irfanın büyük üstatlarının zımnî bir şekilde dile getirdiği bu düşünce, Rene Guenon'un önderliğinde ekolleşme yoluna girerken, bu girişime Frithjof Schuon, Ananda K. Coomaraswamy, Martin Lings ve Seyyid Hüseyin Nasr gibi gelenekselci düşünürler katkı sağlamışlardır. Müslümanların "hikmet-i hâlide" ya da "câvidân-ı hıred", Hinduların "sanatana dharma" şeklinde isimlendirdikleri "philosophia perennis" ve müteradifi olan diğer kavramlar, tarihin başladığı noktadan beri mevcut olan ve fakat tarih içinde şekillenmeyip zamanı ve mekânı aşan, ancak yine zaman ve mekânda mündemiç olan ezelî ve evrensel bir hikmeti formüle etmektedir."Philosophia perennis" öğretisi, varlığın ve bilginin tüm nevilerine hakikatin bir ve evrensel olduğu noktasından bakar. Bu yönüyle o, üretilen bir bilgi değil, kendisine ulaşılması gereken değişmez, sabit bir hakikattir. İlâhî menşee dayanan bu kutsal bilginin usaresini tüm otantik geleneklerde bulmak mümkündür.İran'ın en seçkin teist düşünür, ahlâkçı ve tarihçilerinden kabul edilen Ibn Miskeveyh, birbirinden farklı zaman ve zeminde zuhur ederek şifahî ya da yazılı olarak kayda geçmiş olan metafizik ve ahlâka dair hikemiyâttan oluşan el-Hikmetü'l-Hâlide isimli eserini hâlidî hikmet perspektifine göre telif etmiştir. Bu çalışma ibn Miskeveyh'in el-Hikmetü'l-Hâlide isimli eserini "philosophia perennis" öğretisi çerçevesinde tahlil etme amacına yöneliktir.