Düzen ve Kalkınma Kıskacında Türkiye

Kapitalizmin geç geliştiği toplumlarda siyasal iktidar neden bir
yandan iktisadi alanı kurmak ve kurumlaştırmaya çalışırken bir
yandan da neden ve nasıl bu gelişmelere karşı sürekli teyakkuz
halinde kalır? Düzen ve Kalkınma Kıskacında Türkiye, bu soruları
merkeze alarak 1960'lara kadar Türkiye tarihini şekillendiren
siyasal-iktisadi aklı ve bu aklın tasavvur ettiği devlet/devletçilik
anlayışını inceliyor. Ahmet İnsel, öncelikle Osmanlı devlet
düzenini ve bu düzen tasavvuru içinde toplumsal örgütlenmeyle
iktisadın rolünü değerlendiriyor. Ardından Cumhuriyetle
beraber klasik devlet düzeni yerine ihdas edilen yeni “devlet”in
kalkınma tarif ve ihtiyacıyla toplumsal değişimin çelişmeye
başladığı noktaları iktisadi yönelimler doğrultusunda analiz
ediyor. Bu analizin merkezinde devlet işletmeleri ile “devlete
bağlı işçi sınıfı yaratma” çabaları yer alıyor. Bu çabalar ise,
düzen ve kalkınma ikilemi karşısında, iktisadi devletçiliğin
ötesine geçerek devletin merkezî rolünü toplum karşısında
tahkim ettiği yeni bir siyasal tablo ortaya çıkarıyor.
Düzen ve Kalkınma Kıskacında Türkiye, devletin hep merkezde
yer aldığı, iktisadi alanın bu siyasal bakışa göre çerçevelendiği,
toplumsal talepler ya da çatışmaların devletin merkezî rolü
dışında anlamlandırılmadığı bir tarihsel perspektifi odağına
alıyor: Devlet ve iktisat kavramlarının, hem tarihsel hem de
siyasal olarak nasıl tekrar tekrar kurgulandığını ihmal etmeden